“KİTAB-İ DEDE KORKUT”: TANRICILIKTAN İSLAMA GEÇİŞİ YANSITAN TOTAL MODELLEŞTİRİCİ SİSTEM / "Kitab-i Dede Korkut": Total Modeling System Reflecting Transition from Theism to Islam

Öz

“Kitab-i Dede Korkut” destanında İslam’a geçidin belirtisi olan pek çok unsur bulunmaktadır. Bu unsurlardan en önemlisi Allah kelimesidir. Mitolojik düşünceye yansımış olan Tanrı kelimesinin sonraki aşamalarda dinlerin kabulü, özellikle İslamiyet’in yayılışıyla Allah’ı ifade ettiği görülmektedir.  Oğuz-Türk topluluklarının tarihi zaferlerinin, yükseliş ve düşüşlerinin de Allah iradesiyle gerçekleştiğine inanmaları gibi ciddi bir hususun da “Dede Korkut” metnine yansıtıldığı dikkat çekmektedir. Destana sadece Tanrıcılık-İslam ilişkileri değil, aynı zamanda Tanrıcılık-Hıristiyanlık-İslam ilişkileri de yansıtılmıştır. Destanda “cemal ve kemal sahibi” yiğitlerden bahsedilmesi gibi bir olgunun olması, yazımızda tasavvufi-irfani görüşlerin yansıtılmasından bahsetmemizi de sağlamıştır. Bu yazımızda, Türk destan geleneğinde, İslamiyet’i “Dede Korkut” kadar kapsayan ikinci bir kaynağın olmadığını belirlemekle, aynı zamanda İslamiyet’in “Dede Korkut”un yapısında bulunmasıyla bu yapıtın yeni dönemin milli kitabına- “ana yasasına” dönüştüğünü de tespit etmekteyiz.  

*****

In the "Book of Dede Korkut" epic, there are many elements that indicate the passage to Islam. The most important of these elements is the word of Allah. It is seen that the word God, reflected in mythological thought, expresses God in the later stages with the acceptance of religions, especially Islam. It is noteworthy that a serious issue such as the fact that the historical victories of the Oghuz-Turkic communities and the rise and fall of the Oghuz-Turkic communities were realized by the will of God is reflected in the text of "Dede Korkut". Not only Theism-Islam relations but also Theism-Christian-Islamic relations. The fact that there is a phenomenon such as mentioning the valiants who have beauty and perfection in the epic has made us talk about reflecting mystic-wisdom views in our paper. In this article, in the Turkish epic tradition, we have determined that there is no second source covering Islam as “Dede Korkut", and at the same time, it is in the structure of "Dede Korkut“ that Islam is transformed into “main law" in the national book of the new era.