TÜRK HALK KÜLTÜRÜ AÇISINDAN HAMZANAMELERİN YERİ VE ÖNEMİ / The Place and Importance of Hamzanamas in terms of Turkish Folk Culture

Öz

Hamzanameler öncelikle sözlü gelenekte gelişmiştir. Yaklaşık XV. yüzyıldan itibaren Hamzavî tarafından yazıya geçirilmeye başlandığı söylenir. Bu hikâyeleri anlatan kişiler veya râvîler, İslam kültürünün meddahlık geleneğinden ya da Türk kültürünün baksılık veya ozanlık geleneğinden beslenerek gelen anlatıcılardır. Elbette halkın içindedirler, halkın içinde yetişmişlerdir ancak bu tür hikâyeleri, halkın ihtiyacına binaen kurgulayabilecek maharete ve irfana sahiplerdir. Ayrıca yine halkın hem dikkatini hem de zihnini diri tutabilecek kabiliyette bir anlatım ustasıdırlar. Dolayısıyla burada anlatan dinleyenden daha ariftir. Bir başka ifadeyle anlatıcı tarafından metne yapılan katkılar aslında o milletin kolektif bilincinden süzülür, buradan damıtılanlar da yine milletin bilincini şekillendirir. Aslında hikâyeler ilk bakışta Hz. Hamza’nın menkıbevi hayatı etrafında teşekkül etmiş gibi görünür. Fakat mevzu ilerledikçe, ana karakter, kudretli bir hükümdar olan bir başka Hamza ile karışır. Hamzaname metinlerinde kişiler Arap, İran ve Türk kültüründeki farklı kahramanlarla iç içe geçmiş durumdadır.

*****

Hamzanamas developed primarily in the oral tradition. It is said that it started to be written by Hamzawi in about the 15th century. The people or narrators who tell these stories are the narrators who come from the tradition of encomiast (maddah) of Islamic culture or the tradition of bakshy (baksi) or bard of Turkish culture. Of course, they are among the people, they were brought up in the people, but they have the skill and wisdom to construct such stories according to the needs of the people. They are also masters of expression, capable of keeping both the attention and mind of the public alive. Therefore, the narrator here is more knowledgeable than the listener. In other words, the contributions made by the narrator to the text actually filter through the collective consciousness of that nation, and what is distilled from here also shapes the nation's consciousness. In fact, the stories are Hamza's hagiographical life seems to have been formed around it. But as the plot progresses, the main character mingles with another mighty ruler, Hamza. In the Hamzanama texts, people are intertwined with different heroes in Arab, Iranian and Turkish cultures.