VAZ‘ HAREKETLERİNE KARŞI İSNÂD İLMİNİN GELİŞİMİ / The Development of the Science of Isnad Against the Vad‘ Movements

Öz

Hz. Peygamber’in sünneti, dinin iki temel kaynağından birisidir. Bundan dolayı sünnet, Kur’ân-ı Kerîm’i anlama ve yaşama noktasında temel otorite olmuştur. Hz. Peygamber’in vefatından sonra ortaya çıkan siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle insanlar, görüşlerini savunmak maksadıyla kendilerine hadîslerden delil getirmeye çalışmış, bu da bazı grupları hadîs uydurmaya yöneltmiştir. Sonrasında devam eden vaz‘ hareketleri; hadîs uyduranlara karşılık verme, şahsi kazanç sağlama, dine zarar verme ya da dini yayma gibi gayelerle iyice yayılmıştır. Bundan dolayı Müslümanlar, sahîh rivâyetleri uydurma olanlarından ayrıştırmak için hadîs râvîlerini araştırmaya başlamıştır. Bu araştırmayla hadîsle ilgili ortaya çıkan uydurmalar ve bunların sebepleri, hadis uydurmasına karşı geliştirilen isnad ilminin ele alınması hedeflenmiştir. Araştırmada döküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Öte yandan araştırma konusuyla ilgili geniş bir literatür taranarak araştırmanın hedefini gerçekleştirmeye hizmet edecek zengin bir veri kaynağına ulaşılması hedeflenmiştir. Bu araştırma sonucunda Hz Peygamberden (as) sonra siyasi, dini saiklere dayanarak çeşitli hadisler uydurulmuş ve bunlara karşı hadis alimleri, cerh ve ta‘dil ölçütleri geliştirmiştir. Özellikle hadîs rivâyet eden kişiler büyük bir hassasiyetle incelemiş ve güvenilir olmayan râvîlerin rivâyetleri kabul edilmemiştir. Vaz‘ teşebbüslerine karşı isnâd ilminin haricinde başka ilmî tedbirler de alınmıştır. Râvîleri tam anlamıyla tanıtmak için biyografi ile tabakât kitapları yazılmış, tespit edilen sahîh hadîsler müstakil eser olarak toplanmış ve zaman içerisinde hadîs diye söylenen uydurma sözleri içine alan eserlerin oluşmasıyla sahih hadîsler ile mevzu hadîsler belirgin şekilde birbirinden ayrılmıştır. Böylelikle sahih hadisler fedakâr İslâm âlimlerinin gayretleriyle günümüze kadar gelmiştir.

*****

The Sunnah of the Prophet is one of the two basic sources of religion. Therefore, the sunnah has become the basic authority in understanding and living the Holy Quran. Due to the political disagreements that arose after the death of the Prophet, people tried to bring evidence from hadiths to defend their views, and this led some groups to fabricate hadiths. The vad' movements continued afterward; It has spread widely for purposes such as responding to those who fabricated hadiths, providing personal gain, harming the religion, or spreading the religion. For this reason, Muslims began to research hadith narrators to distinguish authentic narrations from fabricated ones. This research aims to discuss the fabrications of hadiths and their reasons, and the science of isnad developed against fabrications of hadiths. The document review method was used in the research. On the other hand, it was aimed to reach a rich data source that will serve to realize the aim of the research by scanning a wide literature on the research subject. As a result of this research, various hadiths were fabricated after the Prophet Muhammad (pbuh) based on political and religious motives, and hadith scholars developed criteria of jarh and ta'dil against them. Especially those who narrated hadiths examined them with great care, and the narrations of unreliable narrators were not accepted. Apart from the science of isnad, other scientific measures have also been taken against vad' attempts. To fully introduce the narrators, biographies and tabaqat books were written, the authentic hadiths that were identified were collected as independent works, and over time, authentic hadiths and fabricated hadiths were clearly separated from each other, with the creation of works that included fabricated words called hadiths. Thus, authentic hadiths have survived to this day thanks to the efforts of devoted Islamic scholars.