BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ DÖNEMİNDE RİBATLARIN HİZMET ALANLARI / Service Areas of Ribats in the Great Seljuk State Period

Öz

Büyük Selçuklu Devleti döneminin önemli bir müessesesi olan ribatlar, ilk olarak cihat farizasını yerine getirmek isteyen gönüllülerin toplandıkları yer anlamında kullanılmıştır. Sonraları hudutlarda gönüllü birliklerin istihkâm edildiği muhkem yapıların adı olmuştur. Emeviler ve Abbasiler döneminde fetihlerle birlikte farklı coğrafyalara taşınan ribat, hem sınır savunmasında hem de stratejik öneme haiz bölgelerde güvenliğin tesisinde kullanılmıştır. Zamanla ileri karakol, hankah ve yol güzergâhlarında yolculara hizmet veren çok yönlü bir hayır kurumu haline gelmiştir. Ribat ile ilgili yapılan çalışmalarda Selçuklu Devleti dönemini ribatlarının, kervansaray olarak ele alınması yapının diğer hizmet alanlarının göz ardı edilmesine neden olmuştur. Bu çalışmada Selçuklu ribatları; ileri karakol, hankah ve yol üstü yapıları olarak üç farklı hizmet alanında ele alınmıştır. Çalışma sonucunda ribatların, söz konusu dönemde şehir içi misafirhaneleri olan kervansaraylardan farklı ileri karakol, hankah ve yol üstü yapıları şeklinde hizmet verdiği tespit edilmiştir.

*****

Ribats, which were an important institution of the Great Seljuk State period, were first used in the sense of a place where volunteers who wanted to farizah of jihad obligation gathered. Later, it became the name of the strong structures where volunteer troops were stationed. Ribat, which was moved to different geographies with the conquests during the Umayyad and Abbasid periods, was used both in border defense and in the establishment of security in strategically important regions. Over time, the outpost has grown into a multifaceted charitable institution that serves travelers on the khankah and road routes. In the studies on Ribat, the fact that the ribats of the Seljuk State period were considered caravanserais caused the other service areas of the building to be ignored. In this study, Seljuk ribats are handled in three different service areas outposts, hankahs and roadside structures. As a result of the study, it was determined that ribats served in the form of outposts, khankahs and roadside structures different from the caravanserais that were inner-city guesthouses in the period in question.