TÜRKİYE’DE ERKEN İSLAM MİMARİSİ EĞİTİMİNDEKİ KAYNAKLARIN YETERSİZLİĞİ VE MEVCUT KAYNAKLARDAKİ ORYANTALİST ETKİLER SORUNU (I) / Problems of Incomplete Informations and Orientalist Influences in Resources in Early Muslim Architecture Education in Turkey (I)

Öz

İstanbul Üniversitesi bünyesinde 1943’te Avrupalı sanat tarihçilerin önderliğinde  kurulmuş olan Sanat Tarihi Kürsüsü’nde (sonraki birkaç yıl içinde) önceliği ve ağırlığı olan Türk sanatı derslerine ilave olarak İslam sanatları eğitimi de verilmeye başlanmıştır. 1949’dan itibaren Ankara Üniversitesi’ne bağlı İlahiyat Fakültesi Türk İslâm Sanatları Tarihi Kürsüsü bünyesinde aynı isim altında okutulan derslerde kaynak olması için, dönemin hocaları tarafından (özet-tercüme-derleme formatında) İslâm Sanatı / İslâm Mimarisi isimleri ile birkaç yayın yapılmıştır. Sonraki yıllarda yapılan benzer yayınlar ile, 1940-1987 arasında birkaç baskısı yapılan (İslâm sanatlarıyla ilgili maddeler ihtiva eden) Leiden İslâm Ansiklopedisi ile 1983’den itibaren yayınlanmaya başlanan TDV İslâm Ansiklopedisinin de İlahiyat Fakülteleri, Mimarlık Fakülteleri ve Fen Edebiyat Fakültesi’nin Sanat Tarihi bölümleri gibi yükseköğretim kurumlarında ana kaynak olarak kullanılmasıyla günümüze kadar gelinmiştir. Tüm bu kaynaklarda ele alınmış olan ‘çok önemli’ erken İslâm mimarisi eserleriyle ilgili aktarılan bilgilerde ciddi ‘eksiklikler’ ile, bazı ‘olumsuz fazlalıkların’ mevcudiyeti dikkat çekse de, bu sorunlar (alternatif bulunamadığı için olsa gerek) şimdiye kadar pek gündeme getirilmemiştir. Bu makalede 1949’dan itibaren Türkiye’de İslâm mimarisinin erken döneminde ortaya konulmuş önemli yapılar hakkında yayınlanmış kaynakların muhtevalarında görülen ‘eksiklikler’ ve ‘fazlalıklara’ dikkat çekilerek bunların ‘alternatif bilgilerle telafi edilmesi’ konusu ele alınmaktadır.

*****

The History of Art department was set up with the help of European academics from 1943 in İstanbul University (Turkey). After few years, the subject of Islamic Arts was also included in the curriculum. The main study area of this department was the History of The Turkish Arts. As from 1949, at newly established Faculty of Divinity at Ankara University, Department of  History of Islamic Arts was also established. Since then, few study materials (published by the then lecturers of the faculty via summarised/collated translations from Europian publications), as well as The Encylopedia of Islam (Leiden) and Islam Ansiklopedisi (DIA) of Turkish Religious Affairs Department, have been used during the study of the above subject.  When one looks into the study and research materials used in higher education at relevant departments of the Faculty of Divinity, Architecture and History of Arts of different universities closely, one cannot avoid to notice couple of shortcommings such as that the informations provided about the important early muslim bıildings are very limited and narrow. The other problem with these materials is that, one sided / negative views have been trnasphered (mainly from European –orientalist- publications) without mentioning the existence of any other alternative. Until today these problem areas and solutions to them have not been discussed in public. In this article, some of these problem areas and negative informations  which are contained in these study materials will be highlighted and guidence to the alternative / positive informations will be offered.