DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞ HALK ÇALGILARIMIZ / Folk Instruments Forgotten in the Eastern Black Sea Region

Öz

Doğu Karadeniz bölgesi tarihi, coğrafi konumu, geçmişte birçok ticaret limanına sahip olması ve göç yolları üzerinde bulunması gibi sebeplerden, organoloji açısından oldukça zengin bir kültüre ev sahipliği yapmaktadır. Bu kültürün yok olmaması adına, kayıt altına alınması çalışmanın ana hedefini oluşturmaktadır. Bu makalede, bölgede saha çalışması başta olmak üzere, döküm analizi yapılmış ve bölgedeki önemli güzergahlar taranarak sonuçlar elde edilmiştir. Söz konusu bölgede, yaygın olarak kullanılan THM sazlarının yanında kaybolmaya yüz tutmuş birçok çalgı da tespit edilmiştir. Yörede rastlanılan kaybolmaya yüz tutmuş on üç adet çalgı, on başlık altında toplanmıştır. Çalgıların yapıldığı materyal, çeşitleri, perde sayısı, ses dizisi, diğer çalgılarla benzerliği veya farklılığı, kullanıldığı yöreler ve kullanım alanları incelenmiş, görsellerine ve yöreden derlenen ezgi örneklerine yer verilmiştir. Unutulmaya yüz tutmuş çalgıların ele alındığı bu makale, geçmişte yapılan çalışmaları pekiştirici, gelecekte de yapılacak olan çalışmalara yol gösteren bir perspektifle düşünülmüştür. Bu anlamda söz konusu çalışma, hem Türk müziğimizin zenginleşmesi, tarihimizde unutulmuş seslerin yeniden canlanması, hem de bu coğrafyadaki çalgılarımızın literatüre kazandırılması açısından çok önem teşkil etmektedir.

*****

The Eastern Black Sea region hosts a rich culture in terms of organology due to its historical, geographical location, having many trade ports in the past, and being on migration routes. To prevent this culture from disappearing, recording it was the main goal of the study. In this article, many written sources, especially fieldwork in the region, were reached and important routes in the region were scanned.  In the region in question, in addition to the widely used THM instruments, many lost instruments were also found. Thirteen instruments, which are about to disappear and found in the region, are collected under ten headings. The material of the instruments, their types, number of frets, sound sequence, similarity or difference with other instruments, the regions where they are used and their areas of use have been extensively examined, visuals and collected melodies are included. This article, in which the instruments are examined in detail, is thought of with a perspective that reinforces the studies done in the past and guides future studies. In this sense, the work in question is very important in terms of enriching Turkish music, reviving the sounds that have been forgotten in our history, and bringing our instruments in this geography to the literature.