Mantıkta Tanım Sorunu Bağlamında Cabir b. Hayyan’ın Tanım Konusundaki Görüşleri

Öz

Tanım meselesi mantık, epistemoloji, ontoloji ve metodoloji gibi disiplinlerde kendisini gösteren bir konudur. Klasik mantıkta tanım sorunu birçok düşünür tarafından beş tümel üzerinden izah edilmiştir. Aristoteles ve onun mantık geleneğine bağlı filozoflar beş tümele uygun açıklamalarda bulunarak tanımın ve betimlemenin sınırlarını çizmişlerdir. Bu minvalde mantığın tarihsel akışı içinde tanım mevzusu, birçok düşünürün üzerinde sıklıkla durmuş olduğu konu olmuştur. Bu isimlerden birisi de 8. yüzyılda yaşamış olduğu rivayet edilen Cabir B. Hayyan’dır. O, Tanımlar Kitabı (Kitabu'l-Hudud) adlı çalışmasında tanım meselesini ayrıntılı bir şekilde kaleme almıştır. Bu eserinde Hayyan, mantıkta tanımın mahiyetinin ve sınırlarının ne olduğuna ilişkin önemli açıklamalarda bulunmuştur. Çalışmada ilk olarak Cabir B. Hayyan’ın hayatı, ilmi ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bilhassa Cabir B. Hayyan’ın yaygın bilinen kimyager kimliği dışında mantıkçı yönüne dikkat çekilmiştir. Bu bağlamda Hayyan’ın felsefe ve mantık ilmine katkılarından bahsedilmiştir. Akabinde Hayyan’ın ilimleri sınıflandırırken kullanmış olduğu yönteme yer verilmiştir. Son olarak mantıkta tanım sorunu bağlamında Hayyan’ın tanım ve betimleme hakkındaki görüşlerine değinilmiştir.