Gazzâlî’nin Eğitim Düşüncesinde Öğrenme Alanları

Yatay Hedeflerin İslamî Temelleri

Öz

Bu çalışma, Gazzâlî’nin eğitim düşüncesinde yer alan öğrenme alanlarını inceleyerek modern eğitim bilimlerinde yatay hedefler olarak adlandırılan öğrenme boyutlarıyla karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Eğitimde hedeflerin belirlenmesi, insanın nasıl tanımlandığı ve öğrenmenin hangi ontolojik zeminde ele alındığıyla doğrudan ilişkilidir. Modern eğitim bilimlerinde bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlara dayanan öğrenme sınıflandırmaları öne çıkarken, İslam düşüncesinde bu kavramsal yapı sistematik bir başlık altında ele alınmamış; insan, bilgi, ahlâk ve davranışa ilişkin literatürün bütününe yayılmıştır. Gazzâlî’nin marifet–hal–amel üçlemesi bu bağlamda öğrenmenin zihinsel, duyuşsal ve davranışsal boyutlarını içeren özgün bir yaklaşım sunmaktadır. Araştırma, nitel paradigmada kavramsal analiz, doküman analizi ve karşılaştırmalı analiz yöntemleriyle yürütülmüş; Gazzâlî’nin temel eserleri birincil kaynak olarak incelenmiştir. Bulgular, Gazzâlî’nin öğrenme alanlarının birbirine bağlı, dengeli ve ahlâkî bir bütünlük üzerine kurulduğunu; bilgi, duygu ve davranış arasındaki uyumu merkeze aldığını göstermektedir. Gazzâlî’nin sistematiği, Bloom’un öğrenme alanlarıyla bazı yönlerden benzerlik göstermesine rağmen, ontolojik dayanak, amaç ve değer merkezli yaklaşım açısından önemli farklılıklara sahiptir. Çalışma, Gazzâlî’nin eğitim anlayışının modern yatay hedefler için teorik bir temel sunduğunu ve İslamî eğitim programlarının geliştirilmesinde özgün bir çerçeve ortaya koyduğunu göstermektedir.